Với những thanh niên xung phong (TNXP) ngày nào, thanh xuân là tiếng súng, tiếng xe chạy, là tiếng hát át tiếng bom, là tình yêu giữa bom rơi đạn lạc, thậm chí là cả quyết định táo bạo trốn nhà xung phong đi phục vụ mặt trận. Để rồi khi nhớ lại, xen lẫn nỗi đau mất đồng đội, hay sự vất vả trong gian khó, vẫn mãi là niềm tự hào và một chút tiếc nuối ký ức về một thời máu lửa đã qua.
Nụ cười luôn nở trên môi những nữ TNXP. (Nguồn: VGP News).
Thời thanh xuân không chỉ có tiếng bom rơi
Chúng tôi may mắn chứng kiến cuộc gặp gỡ đầy xúc động của những cựu TNXP TX Quảng Yên. Không ồn ào, thay vào đó là sự chân tình trong từng cái ôm, từng tiếng cười, từng lời hỏi thăm của những người nay đã già, vốn tìm lại một thời sôi nổi. Những thanh niên tuổi đời mười tám, đôi mươi khi xưa, giờ đây đã bước sang tuổi 70, 80. Lọn tóc xanh ngày nào đã nhường chỗ cho những mái đầu bạc nhuốm màu thời gian…
Cái nắm tay thật chặt của những người đồng đội xưa.
Bà Nguyễn Thị Bông (75 tuổi), phường Quảng Yên (TX Quảng Yên) hào hứng kể lại câu chuyện cuộc đời mình. Theo tiếng gọi của Đoàn Thanh niên, năm 1965, bà Bông tình nguyện đi TNXP khi vừa tròn 20 tuổi. Là một trong 200 thanh niên huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương được tuyển chọn lúc bấy giờ, bà cùng đồng đội nhận nhiệm vụ mở rộng tuyến đường 1A từ TX Lạng Sơn đến huyện Hữu Lũng và bảo vệ sân bay Mai Pha (Lạng Sơn). “Chúng tôi khi ấy đều không thể tưởng tượng được việc làm đường dưới làn bom rơi, đạn lạc nguy hiểm và khó khăn, gian khổ đến nhường nào. Địch bắn phá thì chúng tôi đi phục vụ, khi địch rút, chúng tôi lại tiếp tục làm đường” - Bà Bông chia sẻ.
Bà Nguyễn Thị Bông kể chuyện năm xưa.
Nhớ lại những ngày tháng đã qua, bà Bông vẫn chưa hết cảm giác bàng hoàng, thương xót đồng đội. Giọt nước mắt cay lăn trên gò má người phụ nữ đã ngoài 70, bà kể: “Năm 1967, giặc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc, cầu Kỳ Cùng (Lạng Sơn) bị bom đánh sập, giữa lúc tiểu đội tôi đang làm nhiệm vụ gần đó. 2 đồng đội bị trúng bom, hy sinh tại trận. Tôi cùng nhiều người khác bị bom vùi, nhưng may mắn chỉ bị thương. Ai ở trong hoàn cảnh ấy cũng không thể cầm nổi nước mắt, khi chứng kiến đồng đội của mình, mới đây thôi đã mãi mãi ở lại tuổi 20"… Cho đến tận bây giờ, sau bao nhiêu năm tìm kiếm, một đồng chí vẫn mãi nằm lại nơi ấy, chưa tìm được hài cốt.
Ký ức là những mảnh ghép nhuộm màu thời gian...
Thế nhưng, dẫu bom đạn, dẫu khó khăn nhường nào cũng chẳng thể át được tiếng hát, tinh thần yêu đời, tin tưởng của những TNXP ngày ấy. Thời thanh xuân của họ không chỉ có tiếng bom rơi! Những cung đường TNXP, đó còn là nơi chứng kiến, se duyên nhiều đôi lứa, để rồi nên vợ thành chồng, trong số đó có vợ chồng bà Bông.
Bà bảo: “Ban ngày toàn tâm toàn ý thực hiện nhiệm vụ. Tối đến chúng tôi cùng nhau học văn hóa, tham gia văn nghệ, thể thao. Tình yêu cũng từ đó mà được nuôi lớn dần. Đội TNXP chúng tôi khi ấy 200 người, có đến 6-7 đôi kết duyên vợ chồng”. Sau 3 năm tham gia TNXP, cô gái Nguyễn Thị Bông khi ấy hạnh phúc lên xe hoa cùng người chồng là đồng đội. Thế nhưng, hạnh phúc ngắn chẳng tày gang, ít ngày sau lễ kết hôn, chồng bà nhập ngũ, trở lại chiến trường. Không lâu sau, ông hy sinh, để lại cho bà duy nhất một người con gái. Sau này, bà về Quảng Ninh lập nghiệp, được gia đình chồng động viên đi bước nữa và gắn bó cho đến ngày hôm nay.
Bà Nguyễn Thị Bông (ngoài cùng, bên trái) và bà Nguyễn Thị Đỏng (thứ 2, phải sang), cùng đồng đội ôn lại kỷ niệm xưa.
Tuổi đôi mươi quyết liệt vì Tổ quốc
Cũng đi theo tiếng gọi của Đoàn Thanh niên năm 1967, bà Nguyễn Thị Đỏng (phường Quảng Yên) khi ấy lại không hề nhận được sự ủng hộ của gia đình. Bà Đỏng chia sẻ: “Nhà tôi có 10 anh chị em, 8 người vào bộ đội. Thế nhưng, vì ở Quảng Ninh chưa có tiền lệ, nên tôi bị phản đối tham gia TNXP. Năm 1967, 400 thanh niên trên khắp địa bàn Quảng Ninh được lựa chọn để thành lập đội TNXP đầu tiên của tỉnh, với phiên hiệu N78. Tôi là một trong số đó".
Bà Nguyễn Thị Đỏng rưng rưng nước mắt khi nhớ lại những kỷ niệm xưa.
Không gì cản nổi bước chân, sự quyết tâm của tuổi 20 muốn phụng sự Tổ quốc, cô thanh niên Nguyễn Thị Đỏng khi ấy đã trốn nhà đi TNXP. “Biết bố mẹ giận, khi tới đơn vị, việc đầu tiên của tôi là viết thư về báo tin cho gia đình. Bố mẹ tôi đã đến tận đơn vị tìm con, thế nhưng, tôi quyết không trở về". Ở các đội TNXP lúc bấy giờ, có nhiều trường hợp như bà Đỏng.
Đội N78 khi ấy có nhiệm vụ mở con đường chiến lược dài 80km, từ Tràng Lương (TX Đông Triều) đến Quảng La (huyện Hoành Bồ cũ, nay là TP Hạ Long) nối với đường 18B ra biên giới. “Tôi nhớ năm đó bão lớn, con đường từ đèo Hạ Mi sang Bắc Giang bị sạt lở, chúng tôi được huy động sửa chữa. Hàng ngày, chúng tôi leo dốc 7km rồi xúc đất, kéo xe qua vực sâu. Dép cao su trơn, trượt, nhiều người ngã xước xát khắp nơi, tối đến, tất cả thành mồi cho muỗi, vắt, vậy nhưng, ai cũng vui vẻ, không nản chí”.
Kỷ niệm 69 năm Ngày truyền thống Lực lượng TNXP Việt Nam 15/7 (1950-2019) Cựu TNXP Quảng Ninh trở lại Pò Hèn dâng hương tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ.
Ảnh: Đinh Công Kẻ (Hội Cựu TNXP tỉnh).
Đối với bà Bông, bà Đỏng và rất nhiều cựu TNXP khác, họ vẫn luôn tự nhận mình là những người may mắn. “Chúng tôi hầu hết đều phục vụ chiến trường miền Bắc, dẫu gian khó, nhưng không thể so với sự ác liệt, nguy hiểm, vất vả của những TNXP phục vụ tải đạn, làm đường ở chiến trường miền Trung, đó là Đường 9 Nam Lào, là đường Trường Sơn, ngã ba Đồng Lộc. Họ mới là những người thực sự làm nên lịch sử” - Bà Bông nói trong rưng rưng nước mắt.
Lực lượng TNXP khi ấy giờ đã là những ông, những bà tuổi 70, 80. Họ đã đóng góp sức trẻ của mình trên khắp mọi tuyến đường ra trận để mở đường, vận chuyển hậu cần, san lấp hố bom, tháo gỡ bom mìn, hướng dẫn xe đi và chiến đấu đảm bảo mạch máu giao thông thông suốt trong mọi tình huống.
Những cựu TNXP phường Cao Xanh (TP Hạ Long) cùng nhau cất vang bài hát "Cô gái mở đường" tại lễ kỷ niệm 69 năm Ngày thành lập Hội cựu TNXP Việt Nam năm 2019. Ảnh: Nguyễn Hoa
Quảng Ninh hiện có khoảng 2.000 hội viên Hội cựu TNXP. Trong đó, 42 người tham gia thời kỳ chống Pháp, trên 1.100 người thuộc thời kỳ chống Mỹ. Mặc dù xuất thân từ những tỉnh, thành khác nhau, nhưng quy tụ lại ở Vùng mỏ, họ vẫn tiếp tục cống hiến cho sự phát triển bền vững của tỉnh, tích cực tham gia công tác ở địa phương, phát huy truyền thống "3 sẵn sàng" của TNXP.