Có thể nói, văn hóa biển, văn hóa công nhân mỏ, văn hóa cộng đồng các dân tộc thiểu số là những thành tố chính tạo nên sự “đa dạng trong thống nhất” của văn hóa Quảng Ninh. Con người nơi đây cũng hội tụ từ nhiều vùng miền, có khí chất phóng khoáng, mạnh mẽ, dám nghĩ, dám làm... Vì thế, trong quá trình phát triển, tỉnh Quảng Ninh luôn xác định phải kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa giàu bản sắc, con người Quảng Ninh “Năng động - Sáng tạo - Hào sảng - Lành mạnh - Văn minh - Thân thiện”.

Nền tảng của sự phát triển

Người dân giao lưu hát Soóng cọ bên ruộng bậc thang giữa xã Đại Dực (Tiên Yên) và xã Húc Động (Bình Liêu) tại Lễ hội Văn hóa, thể thao dân tộc Sán Chỉ - Mùa vàng Soóng cọ năm 2022. Ảnh: Trần Hoàn (CTV)

Quảng Ninh được ví như “nước Việt Nam thu nhỏ” với đầy đủ các tài nguyên vô hạn và hữu hạn. Đây còn là nơi mang trong mình những giá trị riêng biệt, có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, nơi lưu giữ giá trị nổi bật của di sản, kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, nơi Đức vua Trần Nhân Tông hóa Phật, phát tích của thiền phái Trúc Lâm cùng hàng trăm di tích lịch sử, văn hóa đặc sắc. Quảng Ninh còn là cái nôi của giai cấp công nhân Việt Nam với di sản vô giá “Kỷ luật và Đồng tâm”. Con người nơi đây hội tụ, giao thoa trong sự thống nhất đa dạng của nền văn minh sông Hồng. Văn hóa Quảng Ninh là sự kết hợp hài hòa giữa những tinh hoa truyền thống được chắt lọc từ nhiều vùng miền trong cả nước và văn hóa hiện đại ra đời trong cuộc sống công nghiệp.

Những vốn văn hóa quý giá, khác biệt, riêng có ấy luôn được tỉnh Quảng Ninh trân trọng, bảo tồn và phát huy. Đặc biệt, thiên nhiên, con người và văn hóa được xác định là 3 trụ cột để Quảng Ninh chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh” theo hướng bền vững.

Thấm nhuần và cụ thể hóa những chủ trương lớn của Đảng ta về phát triển văn hóa ở một vùng đất có bề dày trầm tích văn hóa hàng nghìn năm, với nhiều nét riêng, đặc thù, tỉnh Quảng Ninh xác định phát triển văn hóa đồng bộ với phát triển kinh tế, coi văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng tinh thần, là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội, thể hiện rõ bản sắc văn hóa truyền thống đa dạng trong thống nhất của các dân tộc anh em trên vùng đất địa đầu Đông Bắc. Do đó, Quảng Ninh là một trong số ít tỉnh, thành phố ban hành Nghị quyết 11-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ngày 9/3/2018 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Kiên định với quan điểm xây dựng đạo đức, nhân cách, lối sống con người Quảng Ninh, trước tiên tạo chuyển biến rõ nét từ đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nhà nước, đặc biệt là cán bộ chủ chốt các cấp làm nòng cốt, gương mẫu, đi đầu, tạo sự lan tỏa trong cả hệ thống chính trị và nhân dân toàn tỉnh; coi trọng, khơi dậy, phát huy sức sáng tạo của nhân dân trong bảo tồn và phát triển văn hóa; đầu tư xây dựng và phát huy tối đa hiệu quả các thiết chế văn hóa nhằm đáp ứng đời sống nhân dân được tỉnh Quảng Ninh thể hiện rõ ràng, thống nhất, cụ thể trong Nghị quyết 11-NQ/TU.

Quảng trường 12/11 - Một biểu tượng của Vùng mỏ Cẩm Phả. Ảnh: Trương Thành Công (CTV)

Trên cơ sở kế thừa những thành quả của các thế hệ đi trước, khắc phục những hạn chế trong bối cảnh mở rộng hội nhập quốc tế, cùng những giải pháp quyết liệt, cụ thể, hiệu quả, giai đoạn từ năm 2018 đến nay không phải là dài song Quảng Ninh có quyền tự hào về sức lan tỏa của Nghị quyết 11-NQ/TU, đã và đang không ngừng thấm sâu vào đời sống xã hội tạo nên những thành tựu vượt bậc, những đổi mới toàn diện, những bản sắc văn hóa được phát huy.

Quan trọng hơn hết đó là mỗi con người Quảng Ninh hôm nay đã dần mang những đặc trưng "Năng động - Sáng tạo - Hào sảng - Lành mạnh - Văn minh - Thân thiện". Họ là thành tố quan trọng đang từng ngày xây dựng và phát triển Quảng Ninh với "Hành chính minh bạch - Kinh tế phát triển - Văn hóa đặc sắc - Xã hội văn minh - Nhân dân hạnh phúc".

Hướng tới chân - thiện - mỹ

Con người Quảng Ninh hội tụ bởi sự “đa dạng trong thống nhất” của phong tục, tập quán, lối sống, tri thức dân gian... của các dân tộc sinh sống theo cộng đồng dân cư phân bổ khắp địa bàn rộng lớn, cả biển đảo, núi rừng, biên giới, đồng thời, trải qua quá trình hình thành, xây dựng, phát triển của ngành Than gắn với giai cấp thợ mỏ.

Để từng bước tôi rèn con người Vùng mỏ với những phẩm chất tốt đẹp, Quảng Ninh luôn chú trọng gìn giữ, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Từ đó, một số địa phương đã hình thành nên những "bảo tàng sống” về bản sắc văn hóa truyền thống ở các thôn, bản như: Mô hình Trung tâm Bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y, xã Bằng Cả, TP Hạ Long; bản văn hóa dân tộc Tày (xã Lục Hồn), dân tộc Sán Chay (xã Húc Động), huyện Bình Liêu; nhà văn hóa dân tộc của người Sán Chỉ, xã Đại Dực, huyện Tiên Yên...

Hệ thống di tích, di sản văn hóa lịch sử trên địa bàn tỉnh dày đặc, giàu có, quý giá với 613 di tích lịch sử văn hóa, 361 di sản văn hóa phi vật thể, 6 lễ hội nằm trong danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia... khiến mỗi người con của Quảng Ninh không khỏi tự hào. Từ nguồn vốn ngân sách Trung ương, tỉnh, doanh nghiệp và nhân dân, hệ thống các di tích, di sản văn hóa Quảng Ninh đã và đang được đầu tư phục dựng, bảo vệ, phát huy, không chỉ tạo sức hút của các di tích, di sản, thực tiễn sống động giáo dục văn hóa cho con người hướng tới chân - thiện - mỹ, mà còn là điểm đến hấp dẫn thôi thúc bất cứ ai ít nhất một lần trong đời cũng muốn đặt chân đến vùng đất địa đầu Tổ quốc.

Môn bóng đá nữ SEA Games 31 được tổ chức trên sân vận động Cẩm Phả đã thu hút rất nhiều người hâm mộ đến với Quảng Ninh.

Bằng nguồn lực thỏa đáng, sự đầu tư đúng đắn, hướng đi bài bản trên cơ sở kiên định với quan điểm "con người là sức mạnh nội sinh của sự phát triển", giờ đây, chắc chắn mỗi người Quảng Ninh đều không khỏi tự hào bởi được thụ hưởng những công trình văn hóa mang tầm quốc tế và khu vực như: Cụm công trình Bảo tàng, Thư viện tỉnh; Cung Quy hoạch, Hội chợ và Triển lãm; Nhà thi đấu đa năng 5.000 chỗ; Cung Văn hóa Thanh, thiếu nhi...

Hình ảnh của những công trình văn hóa hiện đại, hình ảnh của Quảng Ninh đổi mới hôm nay và cả con người Quảng Ninh hào sảng, hòa đồng, mến khách đã và đang được lan tỏa khắp thế giới thông qua các sự kiện văn hóa, thể thao, giải trí mang tầm quốc tế như: SEA Game 31, Đại hội Thể thao toàn quốc 2022, Giải Marathon Quốc tế Di sản Hạ Long 2022... Đây không chỉ là những cơ hội quảng bá hình ảnh con người, vùng đất, quê hương Quảng Ninh, mà hơn hết, chính mỗi con người Quảng Ninh đều đang trực tiếp tham gia, làm phong phú thêm đời sống tinh thần, nâng cao thể chất của người dân.

Hội diễn nghệ thuật quần chúng tỉnh Quảng Ninh năm 2022.

Những tiêu chí xây dựng con người Quảng Ninh cũng được đặt ra ngay từ những năm đầu thời kỳ đổi mới và tiếp tục được bổ sung, điều chỉnh trong suốt chặng đường phát triển, từ đó không ngừng nuôi dưỡng, bồi đắp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nó được xây dựng thành quy định của mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương như: TP Uông Bí xây dựng bộ quy tắc ứng xử “Tự hào là công dân thành phố Uông Bí”; TP Móng Cái ban hành bộ quy tắc ứng xử “Người Móng Cái thân thiện”; TP Cẩm Phả xây dựng hình ảnh “Con người Cẩm Phả văn minh, thân thiện, nghĩa tình”; TX Đông Triều xây dựng “Người Đông Triều văn minh, thân thiện”; Công an tỉnh xây dựng quy tắc ứng xử “Xây dựng hình ảnh đẹp người chiến sĩ công an Quảng Ninh cùng nụ cười Hạ Long”... Qua đó, góp phần bồi đắp nền tảng văn hóa, tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức tuân thủ pháp luật, hình thành lối sống đẹp, văn minh, xây dựng con người Quảng Ninh "Năng động - Sáng tạo - Hào sảng - Lành mạnh - Văn minh - Thân thiện".

Những gì Quảng Ninh đã và đang làm không chỉ giúp con người phát triển toàn diện, đáp ứng được những yêu cầu thực tiễn, làm chủ trong xu thế hội nhập, mà quan trọng hơn giúp mỗi con người làm nên, tạo ra và thụ hưởng những tiêu chí của hạnh phúc, thành quả của sự phát triển, tiến bộ của xã hội.