Với vai trò là người đại diện cho tiếng nói của nhân dân trong việc giải quyết vụ án, vụ việc của tòa, đội ngũ hội thẩm nhân dân (HTND) hai cấp tỉnh có nhiều đóng góp quan trọng, góp phần đảm bảo tính công bằng, khách quan của pháp luật.
Bị cáo Trần Kim Phong xin lỗi các bị hại tại phiên tòa sau khi được thành viên Hội đồng xét xử phân tích, làm rõ hành vi vi phạm.
Ngày 13/3 vừa qua, TAND tỉnh đưa ra xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” do Trần Kim Phong (trú tại quận Ngô Quyền, TP Hải Phòng) phạm tội. Phong bị cơ quan chức năng truy tố, đưa ra xét xử do hành vi dùng thông tin gian dối có mối quan hệ quen biết với cán bộ công an cấp cao, có thể thông qua Bộ trưởng Bộ Công an để “chạy trắng án”, từ đó lừa đảo chiếm đoạt của các bị hại 1,9 tỷ đồng. Do vụ án đặc biệt nghiêm trọng nên Hội đồng xét xử phiên tòa có 5 người (2 thẩm phán, 3 HTND). Tại phiên tòa, sau phần xét hỏi của thẩm phán, các HTND đã phân tích, làm rõ hành vi phạm tội, giáo dục, tuyên truyền pháp luật, giúp bị cáo nhận thức đúng đắn về hành vi vi phạm của mình. Bị cáo sau đó đã rất ăn năn, hối hận. Ngay tại phiên tòa, bị cáo đã xin lỗi các bị hại, hứa sẽ cùng với gia đình khắc phục, hoàn trả lại số tiền đã chiếm đoạt. Phong sau đó bị tòa án tuyên phạt 13 năm tù.
Bà Trần Thị Thu Hoài, Trưởng đoàn Hội thẩm TAND tỉnh cho biết: Theo quy định, tại các phiên tòa sơ thẩm, thành phần Hội đồng xét xử gồm 1 thẩm phán, 2 HTND. Với những vụ án có tính chất phức tạp, nghiêm trọng, HTND chiếm 3/5 thành viên của Hội đồng xét xử. Trong quá trình tham gia xét xử, HTND ngang quyền với thẩm phán, có tư cách pháp lý độc lập, không phụ thuộc vào thẩm phán, có quan điểm rõ ràng, độc lập. Khi xét xử, nếu ý kiến biểu quyết của các HTND giống nhau nhưng khác ý kiến của thẩm phán thì quyết định của Hội đồng xét xử phải theo ý kiến của đa số thành viên hội thẩm. Với địa vị pháp lý và vai trò quan trọng trong công tác xét xử, trách nhiệm của mỗi HTND cũng hết sức nặng nề. Để làm tốt nhiệm vụ của mình, trong từng vụ việc, đòi hỏi các HTND không chỉ nắm rõ luật, mà cần phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án trước ngày mở phiên tòa, nắm bắt đầy đủ nội dung, chứng cứ của vụ án, từ đó tham gia tốt công tác xét xử, đảm bảo công bằng, khách quan của pháp luật.
Hội thẩm Tòa án nhân dân tỉnh nghiên cứu hồ sơ trước khi tham gia xét xử vụ án.
Toàn tỉnh hiện có 14 đoàn HTND với tổng số 267 HTND. Các HTND hầu hết hoạt động kiêm nhiệm trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh, huyện, hoặc là người đã nghỉ hưu, có uy tín, tinh thần trách nhiệm, phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp và khả năng nghiên cứu, áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử. Một số HTND qua nhiều năm tham gia hoạt động xét xử nên có nhiều kinh nghiệm từ thực tiễn.
Những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh có nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng được dư luận xã hội quan tâm. Số lượng án hành chính tăng, nhiều vụ có diễn biến phức tạp, khiếu nại nhiều nơi nhiều cấp, số lượng người khiếu kiện đông. Nâng cao trách nhiệm, hiệu quả trong hoạt động, các HTND đã có rất nhiều cố gắng, tích cực trong hoạt động xét xử khi được mời tham gia.
Năm 2022, Hội thẩm 2 cấp tỉnh đã tham gia xét xử 2.254 vụ án các loại. Các HTND đã tích cực nghiên cứu hồ sơ được cung cấp trước khi xét xử, tăng cường trao đổi để có thêm thông tin khi cần thiết; tăng cường trao đổi về kinh nghiệm tham gia hoạt động xét xử giữa các HTND, giữa HTND với thẩm phán.. Quá trình tham gia xét xử tại phiên tòa, HTND luôn chú trọng cập nhật thông tin diễn biến tại phiên tòa, đặt các câu hỏi làm rõ thông tin vụ án; thể hiện được quan điểm, chính kiến, phát huy tính độc lập, đưa ra các ý kiến phán quyết đảm bảo khách quan, đúng pháp luật tại phiên tòa. Các vụ án hình sự đã đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không để xảy ra oan sai. Bên cạnh đó, thực hiện tốt công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật trong quá trình tham gia xét xử đến đối tượng và người dân. Qua đó đóng góp tích cực, hiệu quả vào hoạt động xét xử tại tòa. Hầu hết các bản án được hội đồng xét xử ban hành đúng pháp luật, khách quan, dân chủ, thấu tình, đạt lý.
Những năm qua, hoạt động của HTND đã được tỉnh và TAND 2 cấp quan tâm tạo điều kiện thực hiện tốt nhiệm vụ, ngành Tòa án tạo điều kiện cơ sở vật chất cho hoạt động của đoàn, tổ chức tập huấn nghiệp vụ hằng năm; duy trì chính sách hỗ trợ thù lao bồi dưỡng phiên tòa cho HTND. Tuy vậy, hiện ngoài chế độ theo quy định và ngân sách tỉnh hỗ trợ cho cá nhân HTND khi tham gia xét xử tại phiên tòa, các đoàn HTND không có bất cứ nguồn kinh phí nào để phục vụ hoạt động. Trước khó khăn đó, một số địa phương trong tỉnh, tùy theo điều kiện thực tế hỗ trợ kinh phí hoạt động. Tuy nhiên đa số các đoàn HTND không có hỗ trợ, dẫn đến nhiều khó khăn trong hoạt động. Mong rằng, tỉnh và các địa phương tiếp tục quan tâm hơn để hoạt động đoàn HTND ngày càng hiệu quả.