Ngày 28/3/1935, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ nhất ra “Nghị quyết về đội tự vệ”, được coi là Ngày thành lập lực lượng DQTV Việt Nam. Trải qua 89 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, được sự quan tâm chăm lo lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền các địa phương, đơn vị trong tỉnh, hoạt động của lực lượng DQTV tỉnh đã đạt được nhiều kết quả khá toàn diện, vững chắc. Qua đó góp phần thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN trong tình hình mới. 

Đại đội pháo cao xa 12,7 ly, Công ty tuyển than Hòn Gai huấn luyện sẵn sáng chiến đấu.

Cùng với cả nước, ngay từ ngày đầu thành lập, lực lượng DQTV tỉnh đã đóng vai trò quan trọng trong việc vừa duy trì sản xuất, vừa phối hợp tham gia bảo vệ nhà máy, xí nghiệp, công sở, địa phương, góp phần cùng quân và dân cả nước đánh đuổi thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, thu non sông về một mối. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp gian khổ và trường kỳ, lực lượng DQTV và du kích Quảng Ninh đã phối hợp với các lực lượng và nhân dân các dân tộc trong tỉnh tham gia đánh gần 3.200 trận, tiêu diệt và làm bị thương 22.100 tên địch, bắt sống gần 3.000 tên, thu trên 8.000 súng các loại và nhiều quân trang, quân dụng khác. Trong cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, lực lượng DQTV tỉnh đã trực tiếp bắn rơi 200 máy bay Mỹ, cử hàng nghìn CBCS tham gia các đơn vị chủ lực vào Nam chiến đấu. Trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới, lực lượng dân quân của tỉnh đã xây dựng và phát triển lên tới trên 10% dân số, được tổ chức tới cấp sư đoàn, đã góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới quốc gia.

Lực lượng DQTV của tỉnh hiện ngày càng phát triển vững mạnh, rộng khắp với 496 đơn vị DQTV. Chất lượng và độ tin cậy của lực lượng DQTV, nhất là chất lượng chính trị, không ngừng được nâng lên. Tỷ lệ đảng viên trong DQTV của tỉnh đạt trên 23%; riêng địa bàn biên giới đạt trên 20%.

Dân quân tự vệ TP Cẩm Phả thi bắn súng tiểu liên AK bài 1. (Ảnh do đơn vị cung cấp)

Những năm qua Bộ CHQS tỉnh tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cơ quan quân sự địa phương triển khai nhiều giải pháp nhằm xây dựng lực lượng DQTV theo phương châm “vững mạnh, rộng khắp”. Nhờ vậy lực lượng DQTV tỉnh ngày càng được củng cố kiện toàn về tổ chức, chất lượng chính trị, trình độ quân sự, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng - an ninh của địa phương trong tình hình mới.

Cơ quan quân sự các cấp chủ động phối hợp với cấp uỷ, chính quyền địa phương, doanh nghiệp lập đề án, kế hoạch củng cố, kiện toàn, xây dựng lực lượng DQTV phù hợp với đặc thù địa bàn. Đặc biệt chú trọng phát huy vai trò lực lượng nòng cốt trong chỉ huy, quản lý, huấn luyện DQTV ở cơ sở. Tỉnh chỉ đạo các địa phương, cơ quan, tổ chức thường xuyên củng cố, kiện toàn ban CHQS, nhất là ở cấp xã và các doanh nghiệp, gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV chuyên trách, bán chuyên trách ở cơ sở, đảm bảo đủ số lượng, có chất lượng tốt.

Nổi bật, trong năm 2023 Bộ CHQS tỉnh chủ động xây dựng kế hoạch, chỉ đạo và hướng dẫn Ban CHQS cấp huyện, ban CHQS các đơn vị tự vệ xây dựng kế hoạch huấn luyện quân sự, giáo dục chính trị, pháp luật, chỉ đạo tổ chức huấn luyện DQTV đúng quy định. Trong năm đã có 496/496 đầu mối DQTV tổ chức huấn luyện, quân số 24.674 chiến sĩ tham gia.

Qua kết quả kiểm tra, 100% chiến sĩ đạt yêu cầu các nội dung, trong đó có 76,12% chiến sĩ đạt khá, giỏi. Bên cạnh đó, công tác huấn luyện dân quân cơ động; dân quân binh chủng; DQTV phòng không, pháo binh, trinh sát, hóa học, y tế, thông tin, công binh; dân quân tại chỗ các xã, thị trấn; tự vệ tại chỗ cơ quan với kết quả 100% các nội dung đạt yêu cầu, trong đó trên 80% đạt khá, giỏi.

Bộ CHQS tỉnh chủ động phối hợp với các ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc, nền nếp công tác rà soát, đăng ký, quản lý công dân và bổ nhiệm, miễn nhiệm cán bộ DQTV, kết nạp DQTV mới, chuyển ra đối với số CBCS đã hết tuổi, hoàn thành nghĩa vụ.

Bộ CHQS tỉnh còn quan tâm chăm lo, thực hiện một số cơ chế phù hợp, bảo đảm tốt chế độ đối với lực lượng DQTV. Đến nay tỉnh đã đầu tư mua sắm, bảo đảm 100% trang phục thống nhất cho lực lượng DQTV và nhiều phương tiện, công cụ hỗ trợ hiện đại.

Với nhiều giải pháp quyết liệt, phù hợp, lực lượng DQTV của tỉnh ngày càng phát triển “vững mạnh, rộng khắp”, được nâng cao chất lượng về chính trị, quân sự, qua đó góp phần quan trọng trong củng cố quốc phòng - an ninh, xây dựng cơ sở vững mạnh và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.